Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Met ingang van het jaarverslag 2020 rapporteren we over de financiële risico's volgens de richtlijnen die hiervoor in de nota risicomanagement zijn opgenomen.

Bij elk risico geven we aan of het risico structurele financiële gevolgen heeft of dat het een incidenteel risico betreft. De risico’s worden in klassen ingedeeld naar kans.

Toelichting op de risico’s:
Programma Bestuur en ondersteuning
Verbonden partijen: dit betreft de risico's van de Regio Rivierenland op het gebied van tekort op de contractgestuurde dienstverlening en het risico op hogere kosten als gevolg van overdracht van taken aan BWB. De kans op deze risico's schatten we als gemiddeld in.

Hogere kosten als gevolg van sociaal plan: In de loop van 2019 zijn we gestart met het evalueren van de huidige organisatiestructuur en gingen we in gesprek met de medewerkers of zij op de juiste plek zitten. Mogelijk leidt dit tot wijzigingen waarbij het sociaal plan financiële gevolgen heeft. Om dit risico in te dammen, stellen we in 2021 een flexpool in. Met enkele medewerkers is rondom de fusiedatum een personele regeling getroffen, de kosten hiervan kunnen hoger uitvallen. In beginsel proberen we dit risico binnen de beschikbare budgetten op te vangen, maar waar dit niet lukt, doen we beroep op de begrotingsruimte. We schatten de kans op gemiddeld in.

Effect ontbinding landelijke overeenkomst door VNG: Als gevolg van de aanbesteding overheidstelefonie GT Connect heeft VNG een overeenkomst gesloten met Atos, die mogelijk ontbonden wordt. Op de vraag aan de VNG wat dit voor consequenties heeft voor de deelnemers kan de VNG nog geen antwoord geven. Wel geeft de VNG aan dat het verstandig is om de uitspraak van het kort geding af te wachten alvorens nieuwe verplichtingen (lees: nieuwe/eigen aanbestedingsinitiatieven) aan te gaan.
Ook heeft de VNG geantwoord dat het mogelijk is dat kosten die voortvloeien uit eventuele boetes, schadevergoedingen en procedures ten laste kunnen komen van de deelnemers. Hoe groot deze kans is en een eventuele indicatie van deze kosten kan de VNG nog niet afgeven.

Programma Veiligheid
Verbonden partijen: Bij de Veiligheidsregio Gelderland-Zuid bestaat de kans op verhoging gemeentelijke bijdrage door de duiktaak en mogelijk in te halen activiteiten als gevolg van de coronacrisis. De reserve  is nog altijd onder bestuurlijke norm. De VRGZ heeft de risico's niet gekwantificeerd.

Programma Verkeer, vervoer en waterstaat
Oplossen knelpunt verkeersontsluiting Geldermalsen-Oost. De ontwikkeling van Hondsgemet Noord leidt tot een knelpunt in de verkeerssituatie op de Rotonde bij De Plantage/Hondsgemet in Geldermalsen. De financiële gevolgen van de oplossing van dit knelpunt kunnen niet volledig ten laste van de grondexploitaties worden gebracht. Ook is niet bekend in hoeverre de provincie bijdraagt in de kosten van de oplossing. Daarom wordt de omvang van het risico op PM en de kans op gemiddeld gewaardeerd.

Programma Onderwijs
Leerlingenvervoer open einderegeling: Voor de open einden regelingen houden we 5% van het jaarlijkse budget als risico aan. Gelet op de ontwikkelingen tot en met 2020, waarin we overhielden op het budget voor leerlingenvervoer, verwachten we dat de kans dat het risico zich voordoet minimaal is.

Programma Sport, Cultuur en Recreatie
Voor grootschalige vervanging van bomen is in het groenbeheerplan beperkt budget (30% van de behoefte) beschikbaar gesteld. Vanwege de leeftijd van de bomen verwachten wij dat er veel bomen zullen moeten worden vervangen om aansprakelijkheidsrisico's te voorkomen Daarom wordt dit risico hoog gewaardeerd.

Programma Sociaal domein en Volksgezondheid
Het risico bij nieuwe wetgeving bestaat uit drie subrisico's:

• Decentralisatie beschermd wonen en maatschappelijke opvang. Vanaf 1 januari 2023 wordt het nieuwe verdeelmodel van kracht. Dit betekent dat de middelen niet meer over de 43 centrumgemeenten worden verdeeld, maar onder alle individuele gemeenten. Voor de totale decentralisatie van deze middelen wordt een termijn van 10 jaar gehanteerd. de middelen die we als gemeente ontvangen zijn niet geoormerkt voor deze taak, maar maken onderdeel uit van het Wmo-budget. Aan de colleges van de gemeenten Nijmegen, Rijk van NIjmegen en regio Rivierenland wordt voorgesteld om het budget dat we als individuele gemeenten, vanaf 2023, gaan ontvangen voor de uitvoering van BW regionaal in te brengen voor de bekostiging van BW. Er komt waarschijnlijk een rekentool waarmee we kunnen berekenen wat de "plus" op ons Wmo budget is voor wat betreft BW middelen. Nijmegen ontvangt nu als centrumgemeente BW de middelen voor de uitvoering van deze taak. Als we als individuele gemeenten de middelen die wij straks ontvangen in één pot doen, blijft het totale budget gelijk. Het wordt anders als één van de deelnemende gemeenten in de komende jaren zelf aan de slag wil met deze middelen en ze niet meer regionaal inzet. We maken regionale afspraken over het proces dat we gaan volgen als dit aan de orde is. Vooralsnog schatten we de kans Klein in dat dit risico zich voordoet.
• Invoering woonplaatsbeginsel beschermd wonen: Er ligt een wetsvoorstel om dit per 1 januari 2023 in te voeren. De gemeente van herkomst betaalt dan voor een bepaalde periode de kosten van de voorziening in een andere gemeentenWe maken regionaal (niveau Gelderland-Zuid) afspraken om de risico’s zoveel mogelijk te beperken, maar als we samen geld tekort komen moet iedereen (naar rato) bijdragen. De kans schatten we nu op Zeer klein.
• Nieuwe Wet inburgering: De invoering van de wet is opnieuw uitgesteld. De beoogde implementatie is 1 januari 2022. Financiering vindt plaats op basis van T-1, wat maakt dat structureel sprake is van voorfinanciering. Het budget dat gemeenten ontvangen bestaat uit twee delen: een deel uitvoeringskosten (uitvoering brede intake, PIP, financieel ontzorgen) en een deel inburgeringsvoorzieningen. Hieronder wordt verstaan het aanbieden van leerroutes, module arbeidsmarkt en participatie, participatieverklaringstraject en de maatschappelijke begeleiding. De uitvoeringskosten in 2020 op basis van inwoneraantallen bedragen € 100.927,-. De inkomsten in 2021 voor de nieuwe wet inburgering bedragen €66.500,-. Tot 1 januari 2022 (zodra de nieuwe wet van kracht wordt) ontvangen we voor iedere 18+ statushouder die in onze gemeente gehuisvest wordt, conform de huidige wetgeving een vergoeding van € 2.360,-. Het uitgangspunt bij de implementatie is dat de middelen die we van de Rijksoverheid krijgen het financieel kader vormen. Daarom ramen we het risico op PM met een kleine kans dat het risico zich voordoet.

Participatiewet BUIG open einderegeling: Voor de open einde regelingen houden we 5% van het jaarlijkse budget als risico aan. Gelet op de ontwikkelingen tot en met 2020, waarin we fors overhielden op het budget voor de BUIG, verwachten we dat de kans dat het risico zich voordoet minimaal is.

Minimaregelingen open einderegeling: Voor de open einde regelingen houden we 5% van het jaarlijkse budget als risico aan. Gelet op de ontwikkelingen tot en met 2020, verwachten we dat de kans dat het risico zich voordoet klein is.

Wmo open einderegeling: Voor de open einde regelingen houden we 5% van het jaarlijkse budget als risico aan. Gelet op de ontwikkelingen tot en met 2020 en de vergrijzing van de bevolking, verwachten we dat de kans dat het risico zich voordoet hoog is. Omdat we in het kader van het beleidsplan Bouwen aan sociale kracht actief inzetten op het verminderen van dure zorg, zien we dat als beheersmaatregel voor dit risico en brengen we de kans terug tot gemiddeld

Jeugdzorg open einderegeling: Voor de open einde regelingen houden we 5% van het jaarlijkse budget als risico aan. Gelet op de ontwikkelingen tot en met 2020 en de coronacrisis, verwachten we dat de kans dat het risico zich voordoet zeer groot is. Omdat we in het kader van het beleidsplan Bouwen aan sociale kracht actief inzetten op het verminderen van dure zorg, zien we dat als beheersmaatregel voor dit risico en brengen we de kans terug tot groot.

Transitiekosten beleidsplan Bouwen aan sociale kracht: Voor het terugdringen van de tekorten in het sociaal domein en het bereiken van de transformatie van de Wmo en de Jeugdzorg stelden wij het beleidsplan Bouwen aan sociale kracht 2021-2024 op. De transitiekosten 2021 en 2022 en de verwachte besparing in die jaren hebben we structureel verwerkt in de begroting 2021-2024. De mogelijke besparingen vanaf 2023 zijn opgenomen in de groslijst van ombuigingsmaatregelen voor de begroting. De verwachte transitiekosten voor 2023 en 2024 zijn in beeld gebracht, maar worden afhankelijk van de midterm review in 2022 in deze omvang daadwerkelijk nodig. Daarom nemen we die bedragen op in de risicoparagraaf met een hoge kans dat het risico zich voordoet.

Extra kosten door later uitvoeren onderzoeken Jeugdgezondheidszorg als gevolg van corona: Door corona zijn o.a. de reguliere onderzoeken van de GGD onder jongeren uitgevoerd. De verwachting is dat in 2021 een inhaalslag plaatsvindt en deze kosten gedeclareerd kunnen worden bij het rijk. Risico is dat een deel van de kosten niet gedeclareerd kunnen worden.

Het risico van verbonden partijen gaat bij dit programma over Werkzaak Rivierenland. Werkzaak heeft in 2020 een traject doorlopen waarbij verdeelsystematiek en zeggenschap binnen de GR heroverwogen worden. De besluitvorming hierover is nog niet definitief, maar de kans is groot dat dit voor West Betuwe leidt tot een structureel hogere bijdrage aan deze GR.

Programma Duurzaamheid en milieu
Niet nakomen afspraken bestuursakkoord klimaatadaptatie 2018: Vanuit het bestuursakkoord klimaatadaptatie 2018 hebben alle overheden de opgave om vanaf 2021 klimaat- en waterrobuust in te richten. Hiervoor moet klimaatadaptatie integraal worden geborgd in diverse beleid- en uitvoeringsregels. Bij de harmonisatie van de diverse beleidsprogramma's is klimaatadaptatie tot op heden onvoldoende meegenomen, soms ook wegens bezuinigingen. De borging van de opgave voor het klimaat- en waterrobuust inrichten moet daarom beter worden opgenomen in de diverse programma’s. Zolang dit niet verandert kan er maar beperkt uitvoering gegeven worden aan het klimaat- en waterrobuust inrichten.

Toezicht en handhaving sanering Golfbaan Spijk: Het college heeft in 2020 besloten om de kosten voor handhaving en toezicht niet structureel in de begroting op te nemen, maar te onderzoeken hoe de kosten vanaf 2022 gefinancierd en omlaag gebracht kunnen worden. Dit onderzoek is nog niet afgerond.

Verbonden partij Avri: Voor Avri is het tekort 2020 met de uitwerking van de jaarrekening bekend. Op basis daarvan wordt de eindafrekening met ons geregeld (253k). Deze kosten zijn niet alleen gerelateerd aan de overdracht stortplaats maar ook de afwikkeling vergoeding kunststof verpakking.

Programma Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing
Grondexploitatie: Voor alle grondexploitaties brachten wij de risico's en de kansen daarop in beeld. Deze zijn vervolgens doorgerekend via de Monte Carlo risicosimulatie en dit leidde tot een totale risico omvang van 8.385.000 euro. Voor de afdekking van dit financiële risico is de algemene reserve Grondexploitatie beschikbaar.

Het risico bij nieuwe wetgeving gaat over met name over lagere opbrengsten leges omgevingsvergunning door de invoering van de Omgevingswet. We maken 2021 keuzes over de mate van vrijheid en sturing op de ruimtelijke kwaliteit. Afhankelijk van de keuzes die de gemeenteraad hierbij gaat maken, zullen minder aanvragen vergunningsplichtig worden, zal er anders of minder worden gehandhaafd, en zullen werkprocessen anders gaan verlopen. In de gesprekken met de gemeenteraad zullen we ook – waar mogelijk - de financiële gevolgen van de mogelijke keuzes inzichtelijk maken. Het effect zou kunnen oplopen tot 20% van de legesopbrengsten vanaf 2025. Op dit moment weten wij niet in hoeverre onze raad hierin durft los te laten of juist wil gaan sturen. En in hoeverre het innen van legesinkomsten voor hen belangrijk is. Daarom schatten we de kans op gemiddeld in.

Terughalen Vergunningtaken van de Omgevingsdienst:  Voor het verzekeren van de bedrijfscontinuïteit rond vergunningverlening en planvorming naar aanleiding van het besluit van de raad de V-taken terug te halen naar West Betuwe, zal de formatie structureel moeten worden verhoogd.

Verbonden partijen: Dit risico gaat over het werkprogramma van de ODR. Tijdens de harmonisatieronde van beleid is de dienstverlening  die wordt afgenomen door de drie voormalige gemeenten bij de ODR en daarmee de structurele dekking van het werkprogramma van de ODR nog niet geharmoniseerd. Net als in 2020, 2021 en ook voor 2022 zijn de kosten voor het werkprogramma gemiddeld 300k hoger dan er structurele dekkingsmiddelen beschikbaar zijn. Het verminderen van de basis dienstverlening in het werkprogramma brengt de bedrijfscontinuïteit van West Betuwe in gevaar en is bovendien beperkt mogelijk op grond van de GR regeling. Het risico is daarmee zeer groot.

Programma Financiering en algemene dekkingsmiddelen
Algemene uitkering: In 2023 wordt naar verwachting de nieuwe verdeelsystematiek voor het gemeentefonds ingevoerd. In de begroting hebben we inmiddels rekening gehouden met een nadelig effect. Uit het model dat voorgelegd werd aan de Raad voor Openbaar Bestuur bleek dat West Betuwe een voordeelgemeente was. Omdat veel gemeenten in het noorden van het land en een aantal grote gemeenten er in dit model stevig op achteruit gaan, verwachten wij dat het model nog wordt bijgesteld. Aanvullend op het bedrag in de begroting verwachten we echter geen extra risico meer.

Garantstellingen: zoals u in de paragraaf Financiering kunt lezen, staat West Betuwe voor een bedrag van 138,5 miljoen euro garant voor leningen die door andere partijen zijn aangegaan. In een aantal gevallen als achtervang voor een waarborgfonds, in andere gevallen zijn we de eerste partij, die aangesproken wordt als de lener zijn verplichtingen niet nakomt. Op dit moment hebben wij geen aanleiding om te verwachten dat de gemeente West Betuwe wordt aangesproken voor verstrekte garanties.Wanneer we een gering percentage als risicobedrag opnemen zorgt de weging, zelfs bij de kans Zeer klein, tot een groot beslag op het weerstandsvermogen.  Daarom hebben we dit risico hier niet gekwantificeerd.

Risico's als gevolg van Corona-pandemie
De risico's als gevolg van de Corona-pandemie hebben betrekking op eerder vermelde risico's in de programma's, we hebben deze niet afzonderlijk in beeld gebracht. Wel hebben we de gevolgen van de Corona-pandemie voor de economie en de gezondheid laten meewegen in de kansinschattingen. In 2021 onderzoeken we de mogelijke lange termijn risico's van de pandemie.